برای تولید محصولات، همواره انتخاب یک مکان مناسب جهت احداث کارخانه، امری مهم و ضروری بوده است. این مهم به ویژه در صنایع بزرگ و خاصی که نیاز به مواد اولیه یا نیروی متخصص مهم و حیاتی است، اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
در این طرح، برای تولید و احداث واحد تولید فروسیلیکومنگنز که در کشور ایران به صورت محدود وجود دارد، مکانیابی صورت گرفته است. به طوری که پارامترهای زیادی از جمله معادن منگنز، برق رسانی، حمل و نقل، نیروی انسانی و … مورد بررسی قرار گرفته اند.
مکانیابی یکی از مباحث مهم مطالعات امکان‌سنجی است که توجه به آن سبب کاهش هزینه‌ها و موفقیت‌های واحدهای صنعتی می‌شود. مکانیابی مراکز (مکانیابی ساختمان‌ها و مراکز) را انتخاب مکان برای یک یا چند مرکز، با در نظر گرفتن سایر مراکز و محدودیت‌های موجود می‌دانند. به گونه‌ای که هدف ویژه‌ای بهینه شود. این هدف می‌تواند هزینه حمل و نقل، ارائه خدمات عادلانه به مشتریان، در دست گرفتن بزرگترین بازار و … باشد. انجام مطالعات مکانیابی نیازمند تخصص‌هایی از جمله: تحقیق در عملیات، روش‌های تصمیم گیری، جغرافیا (زمین‌شناسی و آب و هوا)، اقتصاد مهندسی، علوم کامپیوتر، ریاضی، بازاریابی، طراحی شهر و …. است.
مکان یابی به روش سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)
سیستم اطلاعات جغرافیایی[1] سیستمی است که با بهره‌گیری از آن، کلیه اطلاعات جمع‌آوری شده به صورت لایه لایه تهیه شده و پس از تفکیک و کنترل داده‌ها کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز وارد سیستم می‌شود. بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های موردنیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویر کشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امکان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و بر اساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینهای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد.
اشتباه در تعیین محل، ضررهای جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت و گاهی منجر به تغییر محل کارخانه با صرف هزینه‌های زیاد شده یا به رکود و تعطیلی کامل کارخانه می‌انجامد. عموماً اشتباه در تعیین محل، هنگامی پیش می‌آید که تعریف درستی از آنچه از ما خواسته می‌شود در دست نباشد. ولی اشتباه‌های دیگری نیز وجود دارد که حتی مدیران زیرک نیز دچار آن می‌شوند. برخی از این نوع اشتباه‌ها برای توجه بیشتر مدیران، محققان و افراد کلیدی و تصمیم گیری در مسائل مکانیابی به این شرح بیان می‌شود:
- فقدان بازرسی دقیق و شرح دقیق عوامل و نیازمندی‌ها
- چشم پوشی از بعضی شرایط مورد نیاز و بررسی ناقص نیازمندی‌های طرح
- علایق شخصی یا تعصبات مسئولان در پذیرش حقایق و دلایل منطقی و علمی
- مقاومت مدیران اجرایی در انتقال به محل جدید
- توجه بیش از اندازه به نواحی شلوغ صنعتی و در نتیجه نادیده گرفتن ناحیه‌هایی که به تازگی صنعتی شده و یا در شرف صنعتی شدن قرار دارند
- توجه بیش از اندازه ه هزینه‌های زمین و در نتیجه انتخاب زمینهای ارزان یا رایگان
- بی توجهی به هزینه‌های حمل و نقل و عدم برآورد درست آن
- قضاوت در مورد نیروی انسانی بالقوه بر مبنای نرخ دستمزد و بدون توجه به کارایی، مهارت، سابقه و تاریخچه کارگری و سایر عوامل مؤثر در انتخاب نیروی انسانی
- انتخاب جامعه‌ای با سطح فرهنگ و تحصیلات پایین به‌گونه‌ای که جذب نیروی متخصص بسیار مشکل باشد
- پافشاری در منافع آنی و کوتاه مدت و بی توجهی به آینده
- کافی نبودن اطلاعات یا نادرست بودن آنها در مورد بازار، شیوه‌های حمل و نقل، مواد خام و سایر عوامل که در برآورد هزینه‌ها تأثیر دارند
- عوامل محیطی از جمله فشارهای سیاسی
- خطا در به‌کارگیری روش‌ها و تکنیک‌های تصمیم گیری مکانیابی
- عدم اولویت بندی (وزن دهی) مناسب به معیارهای تصمیم گیری
- نبود اطلاعات دقیق و کافی در زمینه معیارهای مورد نظر
- بی توجهی به استراتژیک بودن و اثرات بلند مدت تصمیم‌های مکان یابی
- بی توجهی به تغییر و تحولات آینده (تهدیدها، فرصت‌ها، رشد تقاضا، به هم خوردن توازن مناطق و …)
- در نظر نگرفتن تغییرات سازمانی لازمه مکانیابی
خروجی مطالعه نقشه ای مشابه زیر می باشد که در آن پارامترهای متنوع و مهمی مورد بررسی قرار گرفته است:
در صورتی که شما نیز مطالعه ای مشابه را احساس می کنید، لطفا با ما تماس بگیرید.
[1] Geographic information system